Nguồn: 中医书友会
Tác giả:郭永来 (Quách Vĩnh Lai), Biên cảo:王超 (Vương Siêu)
- Phạm vi ứng dụng
Viêm tuyến vú cấp chưa thành hóa mủ
- Dụng cụ
Kim tam lăng, bông sạch, dịch sát trùng…
- Chọn huyệt
Yêu cầu bệnh nhân để bàn tay ngửa lên trên, cánh tay ngang mặt bàn, tại chính giữa lằn chỉ cổ tay (vị trí huyệt Đại Lăng) châm kim thứ nhất, sau đó dựa vào độ dài toàn bộ ngón út của bệnh nhân (chú ý không tính móng tay) làm thành 1 thốn, dùng đoạn cỏ hoặc trúc đánh dấu độ dài, từ kim thứ nhất bắt đầu, ở đường chính giữa mặt trước cẳng tay hướng lên trên đo lấy 1 thốn 1 huyệt, tất cả 7 huyệt.
Chú ý: Kim thứ nhất ở huyệt Đại Lăng là quan trọng, không được xác định sai huyệt, chỉ cần sai huyệt này các huyệt khác tự nhiên sẽ sai theo. Kim thứ 2 tương đương với huyệt Nội Quan (mỗi người có độ dài ngón út khác nhau cho nên không chính xác), cách xác định huyệt này khác so với huyệt vị bình thường chúng ta xác định. “Yêu cầu bệnh nhân ngửa bàn tay, đặt cánh tay ngang mặt bàn” mới có thể xác định huyệt chuẩn xác, bằng không sẽ xác định sai huyệt nên không có tác dụng.
- Cách châm
Sau khi sát trùng dụng cụ và huyệt vị, dùng kim tam lăng châm thích vào huyệt vị, dùng tay ấn xung quanh huyệt để máu theo vết châm mà ra. Nếu nhẹ thì chỉ châm tay cùng bên bị bệnh, nặng thì châm cả hai tay.
Ngoài ra: Sau khi châm lúc đó có thể dùng máy hút sữa hút sữa ra (vú bên bệnh không cần cho trẻ bú tiếp) khiến cho sữa được thông suốt, và giữa cho vú được sạch sẽ. Có thể dùng khăn mặt ấm xoa bóp nhẹ nhàng bầu vú để tiêu tán bớt. Châm xong 3 ngày phải chú ý rửa tay, mặt không nên để nước vào vết châm gây nhiễm khuẩn.
- Hiệu quả
Châm 1 ngày (24h) có thể giảm nhẹ. Thông thường chỉ cần châm 1 lần, nếu không bị hóa mủ thì không cần phối hợp thêm thuốc
- Bệnh án minh họa
Lý mỗ, nữ, 32 tuổi, mùa thu năm 1973 mắc viêm tuyến vú cấp, tự cảm thấy toàn thân lạnh, đau mỏi, bầu vú bên trái sưng nóng đỏ đau nên tới khám bệnh. Sử dụng kim tam lăng châm cánh tay bên trái theo cách ở trên, đồng thời nặn ra ít máu, không dùng thêm bất kỳ thuốc nào, sang ngày thứ 2 thì đỡ.
Mùa xuân năm 1984, em dâu Quách mỗ ở Lương Binh, sản hậu ngày thứ 3, vì núm vú bên trái bị tụt xuống nên trẻ không bú được, dẫn đến sữa bị tích lại, biến thành viêm tuyến vú cấp. Vú bên trái sưng căng, to đến gần rốn, nửa đêm đến gõ cửa mời đến khám (cách nhà tôi 5,6 dặm), nhìn thấy phu nhân thì quỳ xuống, nước mắt ràn rụa chỉ mong tìm cái chết, bộ dạng vô cùng đau khổ, không thể không cứu. Dùng kim châm thích 2 cánh tay mỗi bên 7 huyệt, lại kê 3 thang thuốc, dùng máy hút sữa hút sữa ra. Sáng sớm hôm sau thấy đỡ, uống hết 3 thang thuốc thì khỏi.
Từ những ví dụ điều trị của tôi, ngoài bệnh nhân đã hóa mủ, thông thường đều không cần dùng thuốc uống. Ngoài ra vì triệu chứng quá nặng, bệnh nhân và người nhà lại muốn uống thuốc cũng có thể dùng thêm. Để trị hóa mủ tôi thường dùng phương như sau: Kim Ngân hoa, Bồ Công Anh, Tạo Giác thích, toàn Qua Lâu, Cam Thảo, Bạch Chỉ, Vương Bất Lưu Hành, Bối Mẫu. 4 loại đầu là chủ dược, bắt buộc phải trọng dụng. Ngân Hoa, Bồ Công Anh dùng 50g trở lên hoặc càng nhiều, Tạo Giác Thích có thể 30g, Cam Thảo 10-15g, các vị khác có thể dùng liều thông thường, tùy theo chứng mà gia giảm.
- Suy nghĩ riêng của tác giả
Trung Y học cho rằng, viêm tuyến vú do nhiệt độc uẩn kết mà hình thành, các biến đổi bệnh lí ngoài liên quan đến kinh mạch Can, Vị, còn có mối liên quan mật thiết đến kinh Quyết âm Tâm bào (bầu vú là nơi kinh Tâm bào xuất ra), cho nên phương pháp trên dựa vào đường đi kinh Tâm bào để làm xuất huyết, có thể có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng chỉ thống. “Linh khu – cửu châm thập nhị nguyên” chỉ ra “uyển trần tắc trừ chi”, âm “uyển” là chỉ huyết dịch tích tụ lâu ngày, “trừ chi” tức là tả pháp.
Dịch: Trần Anh
