Nếu ai đã từng nuôi con nhỏ, sẽ cảm nhận được sự vất vả khi nuôi con nhỏ, nhất là khi con bị ốm còn vất vả hơn nữa. Nuôi con mãi mới lớn được chút chút, đến khi con trải qua một trận ốm, sốt, ho, viêm họng,..phải dùng kháng sinh dài ngày, xong thì người gầy hẳn đi. Cứ nghĩ vậy là xong rồi, ai ngờ con đi học được mấy hôm, vài hôm sau lại bị ốm trở lại, lại tiếp tục con đường dùng kháng sinh điều trị dài đằng đẵng, mà bệnh vẫn hoàn bệnh. Nó giống như một vòng luẩn quẩn, mà bậc làm bố mẹ không biết được cần phải làm gì để có thể chấm dứt.
Làm lâm sàng đủ lâu, khám bệnh đủ nhiều, mình thường xuyên nghe được những lời than thở sau của các bậc làm bố mẹ: “Con của chị không biết bị làm sao mà suốt ngày bị cảm cúm, cứ đỡ rồi đến lớp lại bị lây rồi bị tiếp”, “hôm qua thay đổi thời tiết, con chị lại bị viêm họng và ho rồi Bình ơi”, hay như “không hiểu sao con nhà anh ăn mãi mà vẫn không lớn”,…Thực sự là những câu hỏi thế này mình gặp được rất nhiều và liên tục. Và rồi mình chợt nhận ra một điều rằng, rất nhiều trường hợp con bị ốm yếu không khoẻ mạnh, nguyên nhân lại đến từ bố mẹ. Chính bố mẹ lại là nguyên nhân khiến cho con mình thường xuyên bị ốm. Vậy nguyên nhân ấy là gì, hôm nay Bình sẽ phân tích chia sẻ đôi điều để các bậc phụ huynh có thể hiểu hơn trong việc chăn sóc con nhỏ.
Nguyên nhân đầu tiên mà mình muốn đề cập đến, đó chính là quá nuông chiều con cái trong việc ăn uống hàng ngày, từ đó dẫn tới tỳ vị của bé bị tổn thương mà sinh bệnh.
Có một bệnh nhân nhỏ 7 tuổi, mẹ của bé dẫn bé tới phòng khám Chân Như để khám bệnh. Bé này thì thường xuyên bị cảm, chảy dịch mũi và ho, cứ tái đi tái lại liên tục như vậy. Từng điều trị Tây y nhưng không được, nên chuyển hướng qua Đông y. Khi mình thăm khám, hỏi mọi thứ khá bình thường. Đến khi mình khám lưỡi cho bé, bảo bé lè lưỡi ra thì trên lưỡi có 1 lớp rêu lưỡi trắng dày.
Lúc ấy mình mới hỏi:
-Bình thường bé có hay ăn và uống các đồ lạnh không? Ví dụ như kem, nước đá và hoa quả chả hạn.
-Có, bé hay ăn kem và hoa quả.
-Sau này nên hạn chế bé ăn những thứ đồ ăn như vậy nữa, không nên ăn nhiều, nếu không sẽ không tốt cho sức khoẻ.
-Tại sao bé thường xuyên bị cảm, sổ mũi và ho vậy ah.
-Chị hãy nhìn trên lưỡi của bé, rêu lưỡi trắng và dày. Đấy chính là do ăn nhiều đồ lạnh dẫn tới tỳ vị bị tổn thương. Tỳ thổ sinh phế kim, nay tỳ kém thì phế kém. Phế vệ mà kém thì sức đề kháng sẽ bị suy giảm, bảo sao không dễ bị cảm cúm cho được.
Có một sự thật là, có rất nhiều bé bị cảm cúm lâu ngày không đỡ, tái đi tái lại liên tục, lúc này khi khám bệnh và điều trị, chúng ta không nên chỉ tập trung mỗi vào tạng phế mà còn cần chú ý cả vào tạng tỳ nữa. Bệnh nhân mới bị cảm cúm, hoặc bị rồi khỏi nhanh, đa số chỉ ở tạng phế, nhưng nếu bệnh lâu ngày và dễ tái đi tái lại, thì phần lớn nguyên nhân nằm ở tạng tỳ. Tỳ chủ vận hoá, là hậu thiên chi bản, nơi hoá sinh của khí huyết, là mẹ của tạng phế (tỳ thổ sinh phế kim), cũng là nguồn gốc của vệ khí. Vệ khí là một lớp khí đặc biệt, có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể trước những yếu tố gây bệnh mà đông y thường gọi tà khí. Trường hợp nếu tạng tỳ tốt, vệ khí mà đầy đủ thì cơ thể chúng ta sẽ ít bị bệnh tật, chính vì vậy mà trong Hoàng Đế Nội Kinh có câu “cả bốn mùa mà tỳ vượng thì không thụ tà”. Còn nếu trường hợp tạng tỳ suy kém, dẫn tới vệ khí cũng không đủ thì cơ thể chúng ta rất dễ bị bệnh. Cho nên ở đây mình mới nói rằng, những bé mà thường xuyên bị cảm cúm và cứ tái đi tái lại như vậy, thì đa số là tạng tỳ các bé đang bị kém.
Tỳ cư ngụ ở trung tiêu, lấy khí dương làm chủ để vận hoá. Khí dương là ấm, là tuyên tán. Chính vì thế cho nên tỳ kị nhất là đồ ăn đồ uống có tính lạnh, nếu ăn nhiều sẽ khiến tỳ bị hàn – lạnh, từ đấy khiến tạng tỳ càng ngày càng suy yếu. Cho nên, nếu một người mà thường xuyên ăn những thực phẩm có tính lạnh như vậy thì tỳ làm sao mà khoẻ cho được. Mà mình thấy các bé bây giờ đang gặp tình trạng này rất nhiều, thường xuyên ăn đồ ăn lạnh như kem, hoa quả, uống nước đá lạnh, đồ uống lạnh có gas,…Thói quen này kéo dài tháng này qua năm khác, thật sự rất tai hại. Tỳ cứ tổn thương một cách từ từ như vậy, đến khi biểu hiện ra bệnh lý thì đã nặng mất rồi, việc điều trị sẽ khó khăn hơn rất nhiều. Cho nên, nếu bố mẹ nào vẫn hay có thói quen cho các bé ăn các đồ ăn tính lạnh, cần nên thay đổi ngay nếu muốn con mình khoẻ mạnh. Những bài viết chuyên sâu nói về việc ăn uống đồ lạnh, mình đã viết khá nhiều bài phân tích, mọi người có thể tìm đọc lại để hiểu sâu hơn.
Nguyên nhân thứ hai mình muốn nói đến ở đây, cũng liên quan đến ăn uống và cũng liên quan đến tạng tỳ, từ đó khiến cho con cũng dễ bị ốm, chính là do phụ huynh ép con ăn quá nhiều, bồi bổ một cách thái quá, quá mức. Mình vẫn nhớ có một chị bệnh nhân từng than thở với mình rằng:
-Bình ơi, chị không hiểu sao bé nhà chị rất hay ốm vặt, đã thế còn rất nghịch và không nghe lời nữa.
-Chính là do chị nuôi nấng chưa tốt đó chị ạ.
-Sao lại không tốt được em. Con muốn ăn uống gì đều có cả. Trong tủ lạnh hoa quả, bim bim, đồ ăn vặt, sữa nội sữa ngoại trước nay không thiếu cái gì. Giờ ăn nào cũng thịt cá đầy đủ cả. Nói về dinh dưỡng cho con thì chị mua không thiếu thứ gì.
-Nguyên nhân chính là ở đây đấy chị. Do chị cho bé ăn quá nhiều, bổ quá nhiều khiến cho trung tiêu uất trệ mà sinh ra bệnh đó chị.
Chúng ta hiểu một điều đơn giản như thế này, khi chúng ta ăn uống, đồ ăn sẽ được chuyển hoá thành khí huyết, và sẽ được thâu bố đi khắp nơi nuôi dưỡng cơ thể chúng ta. Trường hợp khi chúng ta ăn uống đồ ăn khó tiêu hoặc ăn uống quá nhiều, rất dễ dàng xảy ra hiện tượng đồ ăn chúng ta ăn vào sẽ không chuyển hoá thành khí huyết có lợi cho cơ thể hết được, mà một phần sẽ bị uất trệ lại và hoá sinh thành đàm thấp. Theo thời gian, khi chúng ta ăn càng nhiều thì đàm thấp sinh ra càng nhiều, nó sẽ khiến cho vùng trung tiêu (vùng bụng) của chúng ta bị uất trệ lại, khí huyết sẽ bị ủng trệ dồn nén lại ở đây mà không thể nào phân bố đi nơi khác nuôi dưỡng cơ thể được. Và lúc này bệnh tật sẽ sinh ra. Khí huyết bị uất trệ ở trung tiêu mà không đi lên não được, thì làm sao bé có thể có trí nhớ tốt, như thế nào có thể thông minh cho được, đây là minh chứng cho việc khi hơi đói bụng chúng ta tập trung học sẽ rất nhanh vào kiến thức, nhưng chỉ cần chúng ta ăn no cái là cảm giác học không được tốt như ban đầu nữa, có khi còn “căn da bụng chùng da mắt” ấy chứ. Tiếp tục, đàm thấp tích trệ trung tiêu, tỳ vị thăng giáng thất chức, lâu ngày dễ hình thành viêm túi mật, sức đề kháng thì bị giảm sút. Trường hợp này nhất là những hôm nào thay đổi thời tiết, rất dễ bị cảm cúm ốm yếu. Nguyên nhân do đâu, chính là do ăn uống quá nhiều quá bổ gây ra mà thôi.
Chúng ta ai đã từng nuôi cá đều biết một điều, nếu chúng ta nuôi cá bằng cám con cò, cho ăn càng nhiều thì cá sẽ lớn rất nhanh, nhưng hễ thay đổi thời tiết đột ngột, cá rất dễ bị bệnh và chết, lúc này có sục khí tăng oxy cũng không ăn thua. Nhưng những con cá ở quê nuôi tự nhiên, trước đây chỉ cho ăn lá chuối, dinh dưỡng không nhiều, nên lớn cũng chậm. Nhưng bù lại những con cá ấy lại rất khoẻ mạnh, rất ít khi bị bệnh tật. Hoặc chúng ta liên hệ sang nuôi gà hoặc nuôi vịt cũng tương tự như vậy, đồng một đạo lý giống nhau.
Với con nhỏ cũng như vậy. Con nhỏ ăn uống không quá nhiều lần, quá nhiều dinh dưỡng, đa số sức đề kháng đều hơi yếu. Tốt quá đôi lúc lại hoá dở, dinh dưỡng dư thừa nhiều khi không bằng dinh dưỡng hơi thiếu một chút. Câu nói kinh điển “đạo trời là lấy chỗ thừa bù vào chỗ thiếu” thật đáng suy ngẫm.
Mình từng gặp rất nhiều bé, bị bố mẹ ép ăn rất nhiều bữa trong ngày, vì sợ con không đủ chất. kể cả có những bố mẹ đến 22h rồi còn bắt con ăn vì sợ buổi tối con đói. Hậu quả là gì, là con khó ngủ, là đàm thấp tích trệ hoá thành nhiệt, nhiệt bốc lên, từ đó dễ bị nóng trong, táo bón, nghịch ngợm tăng động,…Thật đau xót biết bao. Chính vì sự thiếu hiểu biết của bố mẹ mà khiến cho con nhỏ bị bệnh, mà đến chính họ còn không biết nguyên nhân con bị bệnh ở đâu nữa, chưa bao giờ nghĩ là do mình.
Trong ăn uống, chỉ nên ăn no 7 phần bụng, không nên ăn quá no. Tại sao lại vậy. Cơ thể chúng ta tiêu hoá đồ ăn, ngoại trừ năng lượng còn cần có không gian. Chúng ta ăn quá no, không gian không còn, vận hoá liền chậm, hấp thu liền kém. Chúng ta ăn càng no, vận động càng kém và lười. Sinh mệnh quan trọng ở chỗ vận động. Nay vận động kém đi, đồng nghĩa việc sức đề kháng quanh thân thể cũng giảm xuống, tù đó mới có câu chuyện “tại sao con tôi hay bị cảm cúm trong khi ăn uống không thiếu chất gì”. Câu nói “những năm được mùa thì nhiều bệnh, những năn mất mùa thì ít bệnh” của dược vương Tôn Tư Mạo thật đáng suy ngẫm.
Ngoài ra, tủ lạnh quá nhiều đồ ăn vặt, con ăn suốt ngày no bụng rồi, lúc ấy đến bữa ăn cơm chính thì không ăn được nữa. Chưa kể các đồ ăn vặt bây giờ, ví dụ như bim bim chả hạn, đa số đầy có vị cay, tính táo, mùi vị rất dễ gây nghiện. Mà chúng ta biết rồi, trong ăn uống, ngũ vị mà thiên lệch sẽ ảnh hưởng ngay đến sự cân bằng của cơ thể, ảnh hưởng tới sự thăng giáng của khí cơ.
Vị cay thì nhập phế, khi chúng ta ăn nhiều thức ăn cay, sẽ dẫn đến phế khí tuyên phát quá độ, ảnh hưởng sự hạ giáng của tâm hỏa. Đồng thời dựa theo lý luận ngũ hành tương khắc, phế thuộc tính kim, can thuộc mộc, kim có thể khắc mộc. Ăn nhiều thức ăn cay, dẫn đến phế kim quá kháng, khắc chế can mộc, tính điều đạt của can mộc bị ức chế, cũng sẽ ngăn cản thận thủy thượng tế tâm hỏa, cho nên ăn nhiều thức ăn cay, không chỉ có ảnh hưởng sự hạ giáng của tâm hỏa, đồng thời cũng ảnh hưởng sự thượng thăng của thận thủy. Tâm hoả không hạ giáng được, can mộc thì không điều đạt, từ đây con bắt đầu xuất hiện các triệu chứng thượng viêm (hoả đi lên phía trên): dễ viêm họng, viêm xoang, nhiệt miệng, khó vào giấc ngủ, con dễ dàng cáu gắt tức giận không nghe lời,…Ngoài vị tân ra có có tính táo, rất dễ hao thương tân dịch. Những ai thể trạng tân dịch hơi kém 1 chút, khi ăn bim bim vào sẽ thấy ăn xong miệng rất khô, nước miếng tự nhiên ít hẳn. Đấy chính tính táo làm hao tổn tân dịch chúng ta. Chúng ta hãy luôn ghi nhớ rằng đồ ăn vặt là dưỡng bệnh, ăn bữa chính mới là dưỡng mệnh.
Tổng kết lại, chúng có có thể hiểu một điều đơn giản, tỳ vị rất quan trọng, rất quan trọng và rất rất quan trọng. Mình nhắc lại 3 lần liền. Bởi với cơ thể chúng ta nói chung và các bé nói riêng, nếu tỳ vị tốt thì cơ thể sẽ khoẻ mạnh. Trong trường hợp tỳ vị mà yếu thì rất dễ bị bệnh. Các bé hay bị cảm cúm, ho, viêm xoang mũi, viêm họng,… đa phần do tỳ vị các bé bị tổn thương mà ra. Và nguyên nhân sâu xa chính là do thói quen ăn uống không đúng làm tổn thương tỳ vị. Cho nên, một việc tối quan trọng để các bé luôn khoẻ mạnh không bị bệnh tật là phải làm sao kiện vận Tỳ vị của các bé được khoẻ mạnh, có như vậy thì khoẻ mạnh mới lâu dài. Mà làm được vậy, ngoài sử dụng thuốc thang, còn cần kết hợp nhiều yếu tố, trong đó việc thay đổi thói quen ăn uống sinh hoạt một cách hợp lý là điều cần thiết.
Đôi điều chia sẻ, chúc mọi người ngày mới an lạc.
