Chuyện là dạo gần đây có một vài người nhắn tin hỏi Bình là thời gian này không hiểu sao người cứ hay bị nóng trong, bốc hỏa, đặc điểm là trời càng nắng nóng càng dễ bị. Nhận thấy đây là một chứng khá thường gặp trong mùa hè này nên nhân tiện viết luôn một bài viết về chủ đề này để chia sẻ đến mọi người.
Nếu ai thường xuyên đọc các bài viết của Bình thì chắc chắn không lạ gì với hai từ dương khí, và nếu đã biết về dương khí thì chắc chắn cũng sẽ hiểu về tầm quan trọng của nó. Chúng ta vẫn thường hay nói tới cụm từ “âm dương”, tức là một cặp đi liền với nhau. Về dương khí thì mình đã viết nhiều bài nói về nó rồi, vậy yếu tố còn lại là âm huyết thì sao. Và tại sao trong tiêu đề bài viết mình lại để cụm từ âm hư, nó có quan hệ gì với tình trạng mùa hè dễ bị nóng trong bốc hỏa. Câu trả lời là quan hệ cực kì lớn, vì đại đa số trường hợp nóng trong dễ bốc hỏa là do âm hư mà sinh ra.
Trước khi đi vào âm hư, thì chúng ta cần hiểu âm là gì đã. Thực ra âm dương là một phạm trù khá là phức tạp trong đông y, ở đây mình sẽ không đi sâu vào, mà chỉ nói một cách sơ lược. Chúng ta có thể hiểu một điều đơn giản, âm dương chính là một dạng năng lượng trong cơ thể của chúng ta, chúng vừa đối ngược mâu thuẫn nhau nhưng lại thống nhất và bổ trợ cho nhau. Đại diện của dương là khí, của âm là huyết. Dương khí có nhiệm vụ ôn ấm cơ thể, dẫn huyết lưu hành khắp nơi. Còn âm huyết có nhiệm vụ tư dưỡng nhu nhuận thân thể, bì phu, lông tóc. Dương tính nhiệt, âm tính hàn; dương chủ động, âm chủ tĩnh; dương chủ thăng, âm chủ giáng; dương chủ tán ra, âm chủ liễm vào,…
Đó chính là âm dương. Vậy âm hư là gì, và tại sao âm hư lại dễ bị nóng trong bốc hỏa, nhất là trong mùa hè này? Về bản chất, âm hư ở đây thì có thể hiểu đơn giản là phần năng lượng âm trong thân thể chúng ta đang ở trạng thái hư thiếu, ít hơn so với phần năng lượng dương. Ở trạng thái bình thường, thì âm dương trong cơ thể chúng ta luôn ở trạng thái cân bằng (động). Ví dụ như phần âm có 5 phần thì phần dương cũng sẽ có 5 phần, có như vậy thì thân thể luôn khỏe mạnh mà không bệnh tật. Bây giờ giả sử phần âm chỉ có 3 phần còn phần dương có 5 phần, như vậy đây chính là âm hư. Vậy âm hư sẽ dẫn đến những hệ quả gì. Chúng ta hãy cùng nhau phân tích một chút nhé.
Đông y có một câu rất hay, đó chính là “âm hư sinh nội nhiệt, dương hư sinh ngoại hàn”. Tại sao âm hư lại sinh nội nhiệt – nóng trong? Đó là vì âm tính hàn, dương tính nhiệt, bình thường thân thể ở trạng thái cân bằng âm dương thì sẽ tương đối bình hòa, không quá hàn hoặc không quá nhiệt. Còn bây giờ nếu âm hư, thì phần dương sẽ nhiều hơn phần âm, giả sử lúc này âm 3 phần mà dương 5 phần, như vậy phần dương dư ra 2 phần. Và 2 phần dương này không có phần âm kiềm chế nên sẽ biểu hiện ra triệu chứng nội nhiệt.
Bình thường tính của dương là thăng lên, tính của âm là giáng xuống, dương thăng lên để khiến âm không đi xuống quá mức và ngược lại, âm giáng xuống để dương không thăng lên quá mức. Đó là cái lẽ âm dương tuy đối ngược nhưng lại thống nhất bổ trợ cho nhau. Bởi vạn vật trên đời là sự kết hợp của âm dương, không có cái già là thuần âm hay thuần dương cả, bởi cô dương bất sinh, độc âm bất trưởng. Nay phần âm bị hư, dương thịnh hơn nên dương sẽ biểu hiện ra triệu chứng nhiệt, và dương chủ thăng, lúc này chúng ta sẽ dễ thấy hiện tượng mặt bị nóng bừng lên, đó chính là bốc hỏa. Do dương chủ thăng nên chúng ta để ý sẽ thấy, những bệnh lý do dương nhiệt gây ra (mụn, viêm họng, nhiệt miệng,…) đều phát sinh từ nửa người trên của cơ thể, nên từ đó mới có câu “hỏa tính thượng viêm”.
Vậy tại sao những triệu chứng nóng trong bốc hỏa lại dễ xảy ra trong mùa hè? Bởi vì ứng theo khí cơ của thiên địa, mùa xuân chủ thăng, mùa hè chủ phù, mùa thu chủ giáng, mùa đông chủ trầm. Vào mùa hè, lúc này dương khí của thiên địa sẽ phù vượt lên trên nên khiến cho bầu trời nóng nực, và dương phù lên trên nên dương ở dưới lòng đất không còn nhiều nữa, nên lúc này sâu trong lòng đất rất hàn. Đây là lí do tại sao mùa hè vào các hang động chúng ta sẽ thấy rất mát, càng đi xuống sâu càng lạnh; và đó cũng là lí do tại sao mùa hè nước giếng lại mát hơn mùa đông. Thiên nhân tương ứng, mùa hè khí cơ của thiên địa phù vượt lên trên thì tương ứng, vào mùa hè khí cơ của nhân thân cũng phù vượt lên trên, nên lúc này dễ có hiện tượng thượng thực hạ hư, nửa người trên thì có cảm giác bốc hỏa, nóng trong, phiền táo; nhưng nửa người dưới lại thiếu dương khí, lúc này tỳ thận dương khí rất ít, nếu lúc này chúng ta ăn đồ ăn lạnh vào, thì có thể khiến nửa người trên hết cảm giác phiền táo khó chịu nhưng sẽ khiến cho tỳ thận nằm ở dưới càng dễ bị tổn thương dương khí hơn. Đó là lí do tại sao mùa hè chúng ta ăn đồ ăn lạ rất dễ có hiện tượng đi đại tiện lỏng nát.
Đọc đến đâu thì mọi người đã hiểu được lí do tại sao mùa hè chúng ta lại dễ bi nóng trong bốc hỏa chưa ah, và người càng âm hư nhiều lại càng dễ bị bốc hỏa. Âm chủ bế tàng, thu liễm dương khí, nay âm dư không liễm được dương thì bảo sao không bốc hỏa cho được cơ chứ.
Ngoài triệu chứng dễ bị nóng trong bốc hỏa, âm hư còn có những triệu chứng sau: thể trạng gầy, miệng ráo họng khô, chóng mặt mất ngủ, nằm ngủ ra mồ hôi trộm, ngũ tâm phiền nhiệt (2 tay 2 chân và ngực có cảm giác nóng nực), gò má đỏ, tiểu tiện lượng ít sắc vàng, đại tiện khô kết, phân có thể cứng như phân dê, lưỡi đỏ rêu ít, mạch tế sác, phụ nữ thường kinh nguyệt đến sớm, lượng ít,…
Vậy, phải làm thế nào nếu chúng ta ở thể trạng âm hư, mùa này dễ bị bốc hỏa. Câu trả lời rất đơn giản, chỉ cần dưỡng âm và giáng hỏa là được. Để dưỡng âm, có một điều rất quan trọng, đó là phải ngủ sớm trước giờ Tý (23h), giờ này là giờ cực âm, âm chủ tĩnh nên vào trong khung giờ chúng ta cần phải chìm vào giấc ngủ sâu để phần âm được dồi dào, âm dồi dào thì khí nhất dương mới sinh ra được, ngày hôm sau chúng ta mới có đủ năng lượng mà làm việc.
Thứ hai, để dưỡng âm thì chúng ta cần hạn chế dục vọng của chúng ta lại. Mỗi lần chúng ta khởi lên dục vọng, từ dục về danh, về lợi, về sắc,… thì hỏa sẽ bốc lên, lúc này mắt mặt chúng ta đỏ bừng, người nóng lên. Mà hỏa bốc thì sẽ thiêu đốt chân âm, thì âm làm sao có thể vững cho được. Cho nên có thể nói 1 câu không ngoa rằng, trăm thứ bệnh con người, không bệnh nào không do âm hư mà ra cả. Nếu mở rộng ra, thì phải nói rằng, trăm thứ bệnh con người, không bệnh nào mà không do dục vọng mà ra.
Thứ ba, để dưỡng chân âm, hãy thường xuyên tập bài tập ngồi thiền tạo nước cam lồ của mình. Đây là một bài tập cực kì hay và cực kì kì diệu để bổ âm, khó có bài nào sánh bằng được. Link bài tập mình để dưới phần bình luận, mọi người có thể vào đọc lại và thực hành theo.
Còn để giáng hỏa, mọi người hãy tập bài tập đứng một chân mà mình từng chia sẻ, để có thể dẫn hỏa đi xuống, người thường xuyên tập bài này, hạ tiêu vững vàng, thận tốt, hỏa làm sao có thể bốc lên nữa.
Còn về ăn uống, để bổ âm huyết, có thể ăn nhiều thực phẩm có màu đỏ như táo đỏ, kỷ tử, rau dền đỏ, cà rốt,…Ngoài ra có một thứ rất hay đó chính là đậu đen, một vị thuốc rất hay để bổ âm. Mọi người có thể dùng đậu đen nấu nước để uống, nếu những ai tiêu hóa kém có thể rang đậu đen lên trước khi hãm lấy nước.
Hoặc mọi người có thể sử dụng bài trà sau: Kỷ tử, Cúc hoa, Đại táo, Nữ trinh tử, mỗi loại một ít tùy khẩu vị, hãm trà lấy nước uống. Bài trà này vừa có thể thanh nhiệt, vừa dưỡng huyết lại có thể tư bổ thận âm, rất thích hợp cho mùa hè này.
Còn về thuốc thì sao. Thì câu trả lời của tất cả các thầy đông y chắc chắn là bài thuốc: Lục Vị Hoàn. Thánh dược để bổ chân âm, nhất là đối với các bạn nhỏ, thể trạng âm hư thì đây là bài thuốc quá là kinh điển, cho nên mới có câu “tiểu nhi bất li lục vị”. Và đây cũng là một trong những bài thuốc chủ lực của phòng khám chân như trong điều trị bệnh, có cả dạng thuốc thang lẫn thuốc tễ, những ai có nhu cầu muốn mua để bổ âm có thể nhắn tin cho phòng khám, về chất lượng của dược liệu của phòng khám thì khỏi phàn bàn, mọi người hoàn toàn có thể yên tâm về chất lượng. Để nói về sự kì diệu của hai bài thuốc Lục Vị và Bát Vị thì thực sự là không tài nào nói hết được, hai bài thuốc này nếu biết cách gia giảm thì gần như các bệnh thông thường đều có thể ứng dụng nó để điều trị, y tổ của Việt Nam chúng ta là Hải Thượng Lãn Ông nổi tiếng với học thuyết thủy hỏa và sự ứng dụng tài tình hai bài thuốc này.
Đôi điều chia sẻ với mọi người, chúc mọi người buổi sáng an lạc nhiều niềm vui.
