Bất mị (mất ngủ) chi chứng, nguyên nhân rất nhiều. Lâm Bội Cầm nhà Thanh nói: “dương khí từ động nhi chi tĩnh, tắc mị; âm khí từ tĩnh nhi chi động, tắc tỉnh; bất mị giả, bệnh tại dương bất giao âm dã”. Lâm sàng gặp chứng này, bất mị xác thực lấy âm phận khuy hư tâm hỏa thiên cang, dương bất giao âm rất nhiều, mà một pháp dưỡng âm liễm dương rất hay dùng. Nhưng do sự khác biệt về tố chất, bệnh tình lâu ngắn cho đến trị liệu không thỏa đáng, sự thiên thắng thiên suy của âm dương thường thay đổi lẫn nhau, nên có những bệnh nhân dùng pháp điều trị trên không hiệu quả. Chu lão chỉ ra: vệ khí hành dương tắc tỉnh, hành âm tắc mị, nói sinh lý chi thường; nhưng âm dương hỗ căn, nếu vệ dương thiên suy, thất vu nhiếp lý, lại đương cho ôn bổ trấn nhiếp chi pháp. Nhưng mà vô luận dưỡng âm liễm dương, hoặc ích dương hòa âm, chẳng qua là khiến âm dương quy về thế tương đối cân bằng mà thôi.
Dùng thuốc ôn bổ trị mất ngủ, như Ngô tiên sinh nói: “có vài bệnh nhân thất miên, đơn thuần dùng thuốc dưỡng âm, an thần, trấn tĩnh có khi không tốt, gia một loại thuốc hưng phấn như quế, phụ, thu được hiệu quả tốt.” Danh phương điều trị thất miên, lưỡng điều âm dương không thể không kể đến như giao thái hoàn, hoàng liên tả tâm hỏa thiên cang, giáng dương hòa âm; nhục quế ôn thận hóa khí, chưng đằng tân dịch, cuối cùng thành thủy hỏa ký tế chi công, mà thiện trị chứng mất ngủ do tâm thận bất giao. Từ đây suy rộng ra, không ít phương tễ có tác dụng nhiếp ký âm dương đều có an mị chi công. Ví dụ, quế chi long cốt mẫu lệ thang, nguyên là hư lao bệnh “nam tử thất tinh, nữ tử mộng giao” mà lập, quế chi và bạch thược, long mẫu tương phối, hưng phấp và ức chế kết hợp, có thể điều tiết rối loạn công năng thần kinh, Chu lão sử dụng để điều trị thất miên, xác thực có giao luyến âm dương, an thần định chí chi công. Nếu thiên ở âm hư, thích hợp gia nhập bách hợp, sinh địa, thu được hiệu quả tương đối tốt.
Phàm thất miên trị lâu không khỏi, nhiều lần dùng thứ dưỡng âm trấn tĩnh vô hiệu quả, Chu lão dùng ôn bổ trấn nhiếp để sửa chữa sai lầm. Thường lấy hoàng kỳ, tiên linh tỳ, ngũ vị tử, linh từ thạch làm chủ dược, bổ khí, ôn dương, ích tinh, trấn nhiếp, động tĩnh kết hợp, ích khí mà bất thất vu thăng phù, ôn dương mà bất thất táo liệt (mãnh liệt), tùy chứng biến hóa, nhiều lần thu được hiệu quả tốt. Đồng thời với chứng suy nhược thần kinh do trường kỳ mất ngủ gây ra, cũng có thể khiến năng lực của não bộ dần dần hồi phục.
<Y Án> Bệnh nhân họ Vương, nam, 45 tuổi, cán bộ. Mắc chứng thất miên đã gần 1 năm, thường cả đêm khó có thể vào giấc ngủ, trí nhớ giảm sút, đầu huyền thần bì, toàn thân phá lực, tâm quý phát tác từng trận, đêm có đạo hãn. Thời gian dài sử dụng tây dược, trường kỳ uống thiên vương bổ tâm đan, chu sa an thần hoàn đều kém hiệu quả. Cạnh lưỡi có hằn răng, rêu mỏng, mạch hư đại. Tinh khí khuy hư, dương khí phù vượt, nên dùng pháp ôn bổ trấn nhiếp.
Xử phương : Chích hoàng kỳ 20g, Tiên linh tỳ, Câu kỷ tử, Đan sâm mỗi thứ 12g, Ngũ vị tử, Chích viễn trí, Chích cam thảo mỗi thứ 6g, Linh từ thạch (sắc trước) 15g, Phục thần 10g, Hoài tiểu mạch 30g.
Uống phương trên 3 tễ, ban đêm đã có thể ngủ. Uống liên tục 10 thang, đêm có thể ngủ say, sau đó thường xuyên uống Quy tỳ hoàn để củng cố.
Trích: Chu Lương Xuân Kinh Nghiệm Dùng Dược
