Chính khí nhưng thật ra là một khái niệm không rõ ràng. Chính khí là gì? Đây là một thuật ngữ trong đông y, có thể hiểu một cách đơn giản đó chính là sức đề kháng của mỗi người.
Bạn đã bao giờ thắc mắc, tại sao những lúc thay đổi thời tiết, rất nhiều người lại hay bị cảm cúm, còn nhiêu người lại không. Tại sao lại như vậy. Hay như dịch viêm phổi cấp do virus corona gây ra lần này, tại sao vợ mắc bệnh mà chồng không bị. Đó chính là do chính khí, người nào chính khí đầy đủ thì sẽ không bị cảm khi thay đổi thời tiết. Và ở trường hợp trên, người chống chính khí-sức đề kháng tốt, nên virus không thể xâm nhập được. Virus chỉ có thể xâm nhập được vào những người có chính khí không đủ.
Lấy một ví dụ đơn giản, nếu coi cơ thể mình là cốc nước, chính khí là nước đựng trong cốc. Nếu nước (chính khí) đầy trong cốc thì chúng ta không thể cho thêm bia (virus) vào cốc được, vì không còn vị trí để chứa đựng bia nữa. Nhưng nếu vì một lí do nào đó, nước (chính khí) bị vơi đi một phần thì chúng ta có thể cho thêm bia vào một phần. Đọc đến đây bạn đã hiểu chưa ah. Bệnh tật sỡ dĩ sinh ra, virus sở dĩ thâm nhập được vào cơ thể chúng ta là do chính khí chúng ta không đủ mà đã vơi đi rồi, nên mới có vị trí cho nó đi vào. Chứ nếu chính khí còn đầy đủ thì nhất quyết nó không thể vào được, có vào cũng bị cơ thể mình đẩy ra ngay.
Vậy chính khí trong đông y nó là gì. Nơi này mình sẽ nói một cách giản lược nhất, chỉ từ âm dương góc độ đến xem. Chính khí phân âm khí cùng dương khí hai loại. Âm khí phụ trách tẩm bổ, lương nhuận; dương khí phụ trách làm ấm, thôi động. Như vậy, lần này dịch viêm phổi cấp do virus corona gây ra, chủ yếu tổn thương, là âm khí vẫn là dương khí? Nói một cách khác, là người bị âm hư hay là dương hư, sẽ càng dễ nhiễm phải loại virus này?
Muốn phán đoán chính xác, đầu tiên không thể rời đi triệu chứng biểu hiện của bệnh nhân. Thời kì phát bệnh sơ kì, biểu hiện bệnh qua thống kê thì đại thể kết luận, hạch tâm vấn đề, là thấp tà. Mà thấp tà tồn tại, thường thường cùng dương khí bất túc quan hệ. Nước trong nồi, dưới nồi tiếp theo nhất định phải có lửa đến bốc hơi, khi đấy nước mới có thể bốc hơi hướng đi lên, mới vận động, mới là nước “sống”, mới có thể bị nhân thể sở dụng. Lửa ít, nước là nước đọng, lạnh như băng, không nhúc nhích tí nào, liền dễ dàng biến thành thấp tà. Nói cách khác, ứng đối lần này virus, bảo hộ dương khí, lộ ra nhất là trọng yếu.
(Click vào đây để hiểu thêm về THẤP)
Trong sinh hoạt, dễ dàng nhất tổn thương dương khí, dẫn tới thấp tà, chính là ẩm thực. Quy nạp thành mấy chữ: Sống, lạnh và dính. Đây là ba thứ làm hao tổn dương khí, chúng ta bắt đầu nói kĩ từng cái một.
Đầu tiên, nếu muốn tiêu hao ít dương khí, bạn phải hạn chế tối đa các đồ ăn sống. Tại sao lại như vậy. Bởi vì ăn đồ ăn sống sẽ hao tổn dương khí. Chúng ta phải biết rằng, cơ thể chúng ta hoạt động được là cần có năng lượng, năng lượng ở đây là gì, chính là khí và huyết, mà nguồn gốc sinh ra khí huyết chính là từ đồ ăn thức uống chuyển hóa mà thành. Đồ ăn muốn hoá sinh thành khí huyết, ở giữa không thể thiếu một công đoạn chính là làm nóng. Vậy cơ thể chúng ta làm nóng đồ ăn bằng cách nào, đó chính là cần tiêu hao dương khí. Nếu chúng ta ăn đồ ăn nóng thì dương khí khi tiêu hao làm nóng đồ ăn sẽ ít hơn khi chúng ta ăn đồ ăn sống. Thời kì mẫn cảm này, cần bảo hộ dương khí, chính vì vậy mà cần ăn ít đồ ăn sống. Vậy đồ ăn sống gồm những loại đồ ăn nào.
Sống, bao quát các loại hoa quả, rau củ quả. Các loại hoa quả thông thường, dưa hấu là loại hoa quả có thể nói rằng tính hàn lớn nhất; trong khoảng thời điểm này thì không nên ăn. Tiếp theo là lê, trái bưởi, chuối tiêu, tính hàn kém hơn, người khỏe mạnh dương khí tốt có thể ăn, nhưng những ai dương khí không đủ thì không nên ăn. Tiếp theo là quýt, cam, bưởi, tính tương đối ôn hòa, mọi người có thể ăn, bất quá, đối người dương khí suy yếu, vẫn đề nghị ăn ít, không nên ăn nhiều.
Có một lưu ý, không kể ăn hoa quả gì, chỉ cần sau khi ăn xong hoa quả mà chúng ta có cảm giác bụng trướng, lạnh, thậm chí đau, căng bụng, đại tiện không thành hình thì có nghĩa rằng hoa quả này tính hàn-lạnh đã vượt qua năng lực chịu đựng của dương khí trong cơ thể, lúc này chúng ta phải chú ý.
Ngoài hoa quả, các loại rau quả, ví dụ như dưa leo, cà chua, xà lách…, tại mùa hè, tại người dương khí thịnh, ăn sống không sao. Nhưng vào thời điểm tình hình bệnh dịch thế đang mạnh, thời điểm dương khí quý giá, không lý do gì lại phải hao tổn tại trên những thức ăn này, thực sự được không bù mất. Duy nhất có giữ lại, là củ cải. Củ cải có thuộc tính hướng hạ thông hành. Tại mùa đông, củ cải giúp tiêu hóa dễ dàng, lại có tác dụng hạ khí, sẽ khá hữu ích. Cho nên từ xưa mới có câu ngạn ngữ “Đông ăn củ cải”.
Lạnh, là chỉ các loại đồ uống lạnh, đồ uống bỏ đá, kem, rượu bia ướp lạnh các loại. Vào các ngày đông giá rét, nước uống ở nhiệt độ bình thường, cũng có thể xem cùng là đồ uống lạnh. Đồ ăn lạnh làm tổn thương dương khí, đây là điều quá rõ ràng. Nơi này chỉ nói một điểm. Khi tỳ vị tiếp thụ lấy đồ ăn thức uống quá lạnh, lúc này cơ thể sẽ triệu tập đại lượng dương khí đi vận hóa, lúc này dương khí tại bên ngoài thân (vệ khí), cũng rất có thể bị điều đi vào, trợ giúp tỳ vị. Nói cách khác, đồ uống lạnh tổn thương, không chỉ là dương khí ở tỳ vị, mà là dương khí toàn bộ nhân thể. Thời kì phi thường, trân quý dương khí, không uống đồ uống lạnh.
Thứ ba là hạn chế đồ ăn có tính chất dính, nhất là đồ ngọt. Đồ ăn ngọt có một tính chất là dính. Nhìn mật ong, đường, kẹo, loại nào mà không dính. Nhìn từ góc độ đông y, dính có tính trì hoãn, sẽ làm cho tốc độ trở nên chậm chạp. Mà dương khí, tính chất của nó là vận động, thúc đẩy. Nếu ăn quá nhiều đồ ăn ngọt, không thể nghi ngờ sẽ tạo lực cản cho dương khí. Chính vì vậy mà người ăn nhiều đồ ăn ngọt rất dễ béo phì chính là vì vầy, vì dương khí không thể khí hóa được. Vào thời điểm này, hãy hạn chế đồ ăn quá ngọt để bảo hộ dương khí nhé. Ngoài ra lòng trắng trứng, sữa, đồ ăn nhiều dầu mỡ cũng là những loại thực phẩm có tính chất dính, cần phải lưu ý.
Ngoài ra với những người dương khí hư suy, cần hạn chế uống bia rượu, ngoài ra không nên uống quá nhiều nước nếu cơ thể chúng ta không có nhu cầu-đó là khát. Không phải cứ nghe người ta nói uống nhiều nước là tốt, là đẹp da mà uống nhiều nước trong khí cơ thể mình đã quá tải, không cần thì đó là con đường sinh ra bệnh tật.
(Click vào đây đọc thêm để hiểu về tầm quan trọng của Dương Khí)
